१०१ Puneri Paatya - पुणेरी पाट्या

१०१ पुणेरी पाट्या

हा विषय पुण्यातल्या लोकांसाठी नवीन नाही.
दुकान, सोसायटी, हॉटेल, चौक , कट्टा,रिक्षा, ट्रक, एवढेच काय पाया-या चढण्याचा जिना असो कि अगदी सार्वजनिक मुता-ऱ्या व शौचालये वा एखादे घराचा दरवाजा असो. खास पुणेरी तिरकस शैलीतील पाट्या म्हणजे एक संशोधनाचा विषय ठरू शकतो.
पाट्या लिहिण्याची एक खास पुणेरी शैली आहे. पाटीमधून आपल्याला जो संदेश द्यायचा आहे तो तर पुणेकर देतातच पण वाचणा-याला आपल्या तिरकस व खोचक वाक्यामधून विचार करायला लावतात. पुणेकर महानगर पालिकेला सुद्धा पाटीमधून संदेश देत असतात.

अस्वच्छता करणारे , सार्वजनिक ठिकाणी थुंकणारे,कचरा टाकणारे, अन्न वाया घालवणारे याबद्दलचा आपला राग पुणेकर पाटीमधून असा व्यक्त करतात.
दुकाने , हॉटेल (माफ करा उपाहारगृहे) ,कार्यालये हे तर पुणेरी पाट्या लावण्याचे खास ठिकाण. पार्किग कुठे व कुणी करू नये, चोकशी कुठे करावी ? करावी कि करू नये ? याचे मार्गदर्शन कारण-या काही पाट्या.
मंगल कार्यालयात येणा-या स्त्रीयांना दागिन्यांची काळजी घेण्याची सूचना देणारी पाटी पुणेकरांची दक्षता दाखवते तर दुसरी पाटी वाड्याच्या जागी इमारती बंधना-या बिल्डरला सज्जड द्मसुद्धा देते.
मोकळ्या जागेत गप्पा मारणारे,नो पार्किंगमध्ये पार्किंग करणारे इतकेच काय पण पत्ता विचारणारे , दुसर-याच्या दारातील पण आपल्या दारात वहाण काढणारे पाहुणे व आपल्याच घरी दुध टाकणारा दुधवालासुद्धा पाटीतून सुटत नाही.
सार्वजनिक ठिकाणी अश्लील चाळे करणारे, टेनिस कोर्टवर बूट न घालताना खेळणारे, फोटो खराब आला म्हणून तक्रार करणारे, दोघात एक मिसळ खाणारे , गार्डन व मंदिरात कुत्रा घेऊन येणारे हे सर्व पाट्यांचे लक्ष ठरतात.
पुणेरी पाट्या फक्त पेठामधूनच दिसतात असे नाही. कित्येक पुणेरी रिक्शावालेसुधा आपल्या गिराहीकाला हळू गप्पा मारणे ,सुटे पैसे देणे ,अश्लील चाळे न करण्याबद्दल पाटीमधून सुचवत असतात आणि वरून आम्हाला आरशात दिसतेय हे नमूद करायला ते विसरत नाहीत.
पुणेकर महानगर पालिकेला सुद्धा पाटीमधून संदेश देत असतात. मग महापालिकेने रस्ता दुरुस्त केला नाही तर पुणेकर आपल्या भावना पाटीमधून अशी व्यक्त करतात.
पाट्या फक्त राग व्यक्त कारण-याच असतात असे म्हटले तर तो पुणेकरावर अन्याय होईल. कित्येक पाट्या वाहतूक नियम पाळण्यासाठी,व्यसन न करण्यासाठी,पाणी वाचवण्यासाठी संदेश देत असतात. खालची एक पाटी "५ मिसळ घेतल्यास १ Lifeboy साबण फ्री" अशी पाटी लावून पुणेकर स्वाईन फ्लू बद्दल जनजागृती करत असतात. पुण्यात राहून क्रिकेट पहायचे असेल तर पुणे वोरीयार्सलाच सपोर्ट करावा लागेल यात पुणेरीपणा आहे पण त्याचबरोबर गुटखा खाण्याच्या भव्य स्पर्धा भरवणारे पुणेकर स्पर्धेत भाग घेणा-याला मोफत नपुसंकत्व देतात यात खोचक मिश्किलपणाच नाही का?  पुणेकर आपल्या भावना पाटीमधून व्यक्त करत होते....करतात... आणि....करत राहतील !!!! एका पुणेकरांचा या पुणेरी स्पिरिटला सलाम.
या पोस्टच्या निमित्ताने आमचीही एक पाटी : या पोस्टमधील सर्व पाट्या ठिकठिकाणाहून जमा करण्याचा खटाटोप मी केलेला नाही. इंटरनेटवर हे सर्व मिळते फक्त शोधण्याचा त्रास घ्यावा लागतो. आम्ही हा उद्योग का केला असा प्रश्न पुण्याबाहेरच्या लोकांना पडत असेल म्हणून नमूद करतो. Marathi Paatya.com हि साईट पुन्हा क्षमस्व: (संकेतस्थळ) काही वर्षापूर्वी खास पुणेरी पाट्या साठी बनवले होते त्याला खूप प्रसिद्धी पण मिळाली होती. पण माहित नाही का ते सध्या बंद असलेले आढळले म्हणून हा उद्योग.

या पोस्टमध्ये असलेल्या पाट्यांवर आम्ही कुठलाही हक्क सांगत नाही ज्यांच्या असतील त्यांनी आपला हक्क सांगितला तरी चालेल. पुणेरी पाट्यांचा वारसा असाच पुढे चालत राहो हि सदिच्छा...

ता.क. : खाली दिलेले Comment चे Boxes शोभेसाठी नसून...आता खालपर्यंत वाचलेच आहे तर कमेंट करावी म्हणून आहे.

आज पुन्हा पगार होणार.....

आज पुन्हा पगार होणार.....

आज पुन्हा पगार होणार,

बँकेचा अकाउंट भरून जाणार,

मन कसं प्रसन्न प्रसन्न होणार,

मनात वेगळे वेगळे प्लान शिजणार,

काय रे देवा...........

मग विकेंड येणार,

सुरमई फ्राय आणि कोलंबीचं कालवण होणार,

थोडासा जास्ती खर्च होणार,

पण आपल्याला त्याची चिंता नसणार,

काय रे देवा...........

चार तारीख येणार,

होमलोन चा हफ्ता जाणार,

८०% अकाउंट रिकामा होणार,

थोडंस टेन्शन सुद्धा येणार,

काय रे देवा...........

पुन्हा विकेंड येणार,

या वेळेला फक्तं बोंबील आणणार,

फिश किती महाग झालंय असा विचार मनात येणार,

काय रे देवा...........

१५ तारीख येणार,

एल आय सी चे प्रिमिअम जाणार,

अकाउंट पूर्ण खिळखिळा होणार,

मनाची घालमेल वाढणार,

उरलेल्या पैशाचं प्लानिंग चालू होणार,

काय रे देवा...........

अजून एक विकेंड येणार,

फिश आता खूपच “महाग” झालेलं असणार,

आता वरणभात खाऊनच दिवस निघणार,

काय रे देवा...........

२५ तारीख येणार,

अकाउंट पूर्ण रिकामा झालेला असणार,

रिक्षा ऐवजी आता बस ने जावं लागणार,

कॉफी ऐवजी कटिंग चहा वर दिवस निघणार,

मन पुन्हा विचलित होणार,

काय रे देवा...........

३० तारीख येणार,

पुन्हा मनाला पालवी फुटणार,

पुन्हा छान छान प्लान शिजणार,

कारण......

आज पुन्हा पगार होणार..... आज पुन्हा पगार होणार......

काय रे देवा..........

ही त्याची गोष्ट... "तो"

ही त्याची गोष्ट..." तो "  

( नक्की वाचा...नक्की आवडेल)

पहिली ते दहावी, खेळायचे-बागडायचे,हसायचे-खिदळायचे दिवस कसे भूरकन उडून जातात.
या दिवसात फारशी काही अपेक्षा नसते
जे काही मिळेल त्यात मन खुश असते

मग येते बारावीचे वर्ष
अभ्यास आणि क्लास यात हेही दोन
वर्षे निघून जातात

मग सुरु होते, college admission ची लगबग,
इथे नको तिथे, तिथे नको इथे अस करत करत,
एकदाच admission होत
आणि सुरु होतो कॉलेजचा आडदांड अभ्यासक्रम
लेक्चर, प्रैक्टिकल, ओरल, एक्स्ट्रा क्लास
पैश्याची चणचण, उधारी उसनवारी,अस करत करत, कस बस
रडत-खडत, ढकलत एकदाच
घोड़ गंगेत न्हात आणि " तो " पास होतो

आयुष्याची अशी विस वर्षे हवेत वीरून जातात

मग सुरु होतो नोकरीचा शोध
ही नको ती, लांब नको जवळ
अस करत दोन-तिन नोकरया
धरत सोडत, शेवटी एक नक्की होते
आणि थोडास स्थिर-स्थावर व्हायला सुरुवात होते.

आणि हातात पडतो पहिल्या पगाराचा चेक,
तो बैंकेत जमा होतो आणि सुरु होतो
अकाउंट मध्ये जमा होणारा काही शुन्याचा, न संपणारा खेळ.

अशी दोन-तिन वर्षे जातात, " तो " थोड़ा स्थिरावतो
बैंकेत आणखी काही शुन्य जमा झालेले असतात.
एव्हाना वयाने  पंचविशी गाठलेली असते.

लग्नाविषयीची चर्चा सुरु होते; पण त्या आधीच
एखादी पटलेली असते किंवा पटवलेली असते
मग यथावकाश अक्षदा पडतात आणि
संसाराचा राम-रगाडा चालु होतो.

लग्नाची ही पहिली दोन-तिन वर्षे मात्र छान गुलाबी, मऊ, तरल आणि स्वप्नाळू असतात
हातात हात घालून गप्पा मारायचे असतात,नवनवीन स्वप्न रंगवायची असतात.

पण हे ही दिवसही पटकन उडून जातात आणि कदाचित ह्याच काळात बैंकेतील शुन्य थोडेसे कमी होतात, कारण थोड़ी हौस-मौज केली जाते, थोड हिंडन-फिरण होत, खरेदी होते

मग हळूच चाहुल लागते बाळाची
आणि वर्ष भरातच पाळणा हलू लागतो

सर्व लक्ष आता बाळावर केन्द्रित होते
त्याच खाण-पिण, उठ-बस, शी-शु
त्याची खेळणी, त्याचे कपड़े, त्याचे लाड कौतुक...वेळ कसा फटाफट निघून जातो

एव्हाना तिचा हाथ नकळत त्याच्या हातून सूटलेला सतो, गप्पा मारन, हिंडन-फिरण केंव्हाच बंद झालेले असत, पण दोघांच्याही हे लक्षात येत नाही.

अशातच तिशीचा उंबरठा ओलांडलेला जातो.

बाळ मोठ होत जात..ती बाळात गुरफटत जाते आणि तो आपल्या कामात.

घराचा हप्ता,गाडीचा हप्ता आणि त्यात बाळाची जबाबदारी; त्याच्या शिक्षणाची, भविष्याची सोय आणि त्याच बरोबर बैंकेत शून्य वाढवायचे टेंशन.
तो पूर्ण पणे स्व:तला कामात झोकुन देतो.

बाळाचे शाळेत admission होते, तो मोठा होवू लागतो. तिचा सगळा वेळ बाळाचे उठ-बस करता करता संपतो.

एव्हाना पस्तिशी आलेली आसते,
स्व:तच घर असत, गाडी असते.
बैंकेत बर्यापैकी शून्य जमा झालेले असतात पण तरी ही काही तरी कमी असते आणि पण ते काय ते समजत नसते, त्यामुळे तिची चिडचिड वाढलेली असते
आणि त्याचा ही वैताग वाढत जातो आणि तो मग दर वीकेंड ला ' एकच प्याला ' सुरु करतो

दिवासामागुन दिवस जात असतात ; मूल मोठ होत असत, त्याच स्व:तच एक विश्व तयार होत असत..

त्याचीही दहावी येते आणि जाते
 
तो पर्यन्त दोघांनीही चाळीशी ओलांडलेली असते.
बैंकेत शुन्यांची भर पडतच असते.

एका निवांत क्षणी,त्याला मग ते जुने दिवस आठवतात

वेळ साधुन "तो" तिला म्हणतो, अग, ये ज़रा अशी समोर, बस जवळ; पुन्हा एकदा हातात हात घालून गप्पा मारू, कुठ तरी फिरायला जावू...
ती ज़रा विचित्र नजरेनेच त्याच्याकडे बघून म्हणते ' कुठल्या वयात काहीही सुचत तुम्हाला ; ढीगभर काम पडलीयत मला आणि तुम्हाला गप्पा सुचतायत '
कमरेला पदर खोचुन ती निघून जाते..

मग येते पंचेचाळीशी, डोळ्यावर चश्मा चढलेला असतो; एक दोन सुरुकुत्या डोकावत असतात, केस आपला काळा सोडू लागलेले असतात...मूल आता college मध्ये असत.. बैंकेत शून्य वाढत असतात...तिन आपल नाव भजनी मंडळात मध्ये घातलेल असत... आणि ह्याचे वीकेंड चे ' एकच प्याला ' चे कार्यक्रम सुरुच असतात...

मूल college मधून बाहेर पडत...आपल्या पायावर उभ राहत, आता त्याला पंख फुटलेले असतात आणि एक दिवस ते दूर परदेशी उडून जात..

आता त्याच्या केसांनी काळ्या रंगाची आणि काही ठिकाणी डोक्याची साथ सोडलेली असते...तिलाही चश्मा लागलेला असतो. आता "तो" तिला म्हातारी म्हणु लागतो, कारण हाच म्हातारा झालेला असतो..
 
पंच्च्चावन सोडून 'साठी' कड़े वाटचाल सुरु होते... बैंकेत आता किती शून्य आहेत हे ही त्याला माहीत नसत..एकच प्यालाचे कार्यक्रम एव्हाना आपोआप बंद होत आलेले असतात...

औषध-गोळ्या यांच्या वेळ वार ठरलेले असतात...डॉक्टरांच्या तारखाही ठरलेल्या असतात...मूल मोठ झाल्यावर लागतील म्हणून घेतलेल चार-पाच खोल्यांच घर अंगावर येत असत..

आता मूल कधीतरी परत येतील ही वाट बघन तेवढच काय ते हातात असत...

आणि तो एक दिवस येतो...म्हातारी तिन्ही सांजेचा दिवा लावत असते...म्हातारा लांबून हे बघत असतो आणि तसंध्याकाळची वेळ असते म्हातारा झोपळयावर मंद झोके घेत बसलेला असतो...म्हातारी तिन्ही सांजेचा दिवा लावत असते...म्हातारा लांबून हे बघत असतो आणि तेवढ्यात फोन वाजतो...तो लगबगीने जावून फोन घेतो, समोरुन मुलगा बोलत असतो..मुलगा आपल्या लग्नाची बातमी देतो आणि परदेशीच राहणार असेही सांगतो. म्हातारा थोड़ा गड़बड़तो, काय बोलावे हे त्याला सुचतच नाही, म्हातारा मुलाला बैंकेतल्या शुन्या विषयी काय करायच ते विचारतो... आता परदेशातल्या शुन्याच्या मानाने म्हातार्याचे शून्य म्हणजे मुलाच्या दृष्टीने चिल्लरच असते...तो म्हातार्याला एक सल्ला देतो ' एक काम करा त्याचा एक ट्रस्ट करा आणि वृद्धाश्रमाला दया आणि तुम्हीही तिथेच रहा ' पुढच थोडस जुजबी बोलून मुलगा फ़ोन ठेवून देतो.

म्हातारा पुन्हा झोपळयावर येवून बसतो, म्हातारीची दिवाबत्ती होत आलेली असते

" तो " तिला हाक मारतो ' अग ये आज पुन्हा हातात हात घालून गप्पा मारू '

म्हातारी चक्क म्हणते ' हो आलेच '
 
म्हातार्याला विश्वासच वाटत नाही, आनंदाने त्याचा चेहरा उजळून निघतो.
 
त्याच्या डोळ्यात अश्रु दाटून येतात, त्याच्या एका डोळ्यातून एक अश्रु खाली येतो

तो गालावर येतो आणि अचानक थिजुन जातो, डोळ्यातल तेज कमी कमी होत जात...आणि ते निस्तेज होतात...

म्हातारी आपल आटपुन म्हातार्या शेजारी झोपाळयावर येवून बसते आणि म्हणते बोला काय बोलायचय.. पण म्हातारा काहीच बोलत नाही..ती म्हातार्याला हात लावते..शरीर थंड गार पडलेले असते आणि डोळे एकटक म्हातीराला बघत असतात

क्षणभर म्हातारी हादरते; सुन्न होते, तिला काय कराव हेच सुचत नाही, पण एक-दोन मिनिटात ती लगेच सवारते...

हळूच उठते, पुन्हा देवघरापाशी जाते, एक उदबत्ती लावते, देवाला नमस्कार करते; आणि पुन्हा झोपाळयावर येवून बसते.

म्हातार्याचा थंडगार हात  घेते आणि म्हणते ' चला कुठे जायचय फिरायला' आणि काय गप्पा मारायच्यात तुम्हाला? बोला...'

अस म्हणत, म्हातारीचे डोळे पाणवतात, एकटक नजरेन ती म्हातार्याकडे बघत असते आणि हळूच तिच्या डोळ्यातले अश्रु गोठून जातात.

आणि म्हातारीची मान अलगद म्हातार्याच्या  खांद्यावर पड़ते.

झोपाळ्याचा मंद झोका सुरूच असतो.

झोपाळ्याचा मंद झोका सुरूच असतो.....

Bolkya Resha - Navra Bayko Special बोलक्या रेषा - नवरा बायको स्पेशल

Bolkya Resha - Navra Bayko Special 

बोलक्या रेषा - नवरा बायको स्पेशल

नवरा बायको हा एक गहन विषय आहे. या विषयावर आपल्या बोलक्या रेशामधून हास्याचे कारंजे फुलवण्याचे काम चित्रकार श्री. घनश्याम देशमुख यांनी केले आहे. 

अशाच निवडक नवरा बायकोच्या हास्य रेषा इथे देत आहोत.

या सर्व कलाकृती श्री. घनश्याम देशमुख यांच्या असून मला आवडलेल्या रेषा इथे एकत्रित करून ठेवल्या आहेत. घनश्याम देशमुख यांचे व्यंगचित्रकरी मधील योगदान वाढतच असून त्यांचा बोलक्या रेषा हा चित्रप्रकार खूप प्रसिद्ध होत आहे. या कलाकाराला आमचा सलाम.
घनश्याम देशमुख यांच्या सर्व रेषांचा आनंद घेण्यासाठी खालील लिंकवर किंवा त्यांच्या चित्रावर क्लिक करा.
http://www.bolkyaresha.marathi-unlimited.in/

या ब्लॉगवर आणखी काही पोष्ट आहेत ज्या अशाच बोलक्या रेषा मधून तुम्हाला हसवतील.
http://www.marathisaahitya.blogspot.in/2013/07/bolkya-resha.html

तसेच नवरा बायको या गहन विषयावरील पोष्ट आपल्याला खाली दिलेल्या लिंकवर सापडेल.
http://www.marathisaahitya.blogspot.in/2013/04/navra-bayko.html


या कलाकाराला दाद देण्यासाठी खाली comment करायला विसरू नका.

तुम्हाला काय आहे... मुलगी ? मुलगा ? की रेसचा घोडा ?

तुम्हाला काय आहे... मुलगी ? मुलगा ? 

की रेसचा घोडा ?

एक तरुण interview रूम मध्ये बसला होता. समोर तीन professionals चष्मा आणि tie लावून बसले होते.
Executive engineer ने तरुणाकडे पाहून विचारले, " tell me , जिथे खूप पाउस पडतो, तिथे जास्त प्रमाणात काय निर्माण होतं?"
तरुणाने उत्तर दिलं- "छत्र्या!"
दुसर्या tie वाल्या लठ्ठ CEO ने विचारलं- " यावर्षी पद्मश्री कोणाला मिळाली?"
तरुणाने उत्तर दिलं- " मला... कारण माझं नुकतंच लग्न झालं असून बायकोच नाव आहे पद्मश्री !!"
तिसरा Regional manager वैतागून म्हणाला-" काही डोक आहे का तुला?"
तरुणाने शांतपणे उत्तर दिलं-" हो, खूप डोक आहे. शाळेत भरती झाल्यापासून ह्या interview पर्यंत सगळे जण तेच खात आहेत."

Executive engineer ने विचारलं, " तुझ्या bio - data मध्ये M A , B f t डिग्री लिहिली आहे, काय आहे ही पदवी?"
तरुणाने पुन्हा शांतपणे उत्तर दिलं-" Matric appeared but failed thrice "
त्यावर CEO ने चिडून फाइल आपटली आणि ओरडला-" फार मोठा गाढव आहेस तू !!"

तरुण तितक्याच शांतपणे म्हणाला- "साहेब, मोठे तर तुम्ही आहात, मी तर फार लहान आहे"

एक पिढी शिक्षण घेवून गाढव बनली आणि आता नवी पिढी शिक्षण घेताना रेसचा घोडा बनत आहे.

परीक्षेत १००% पाहिजेत, कराटे क्लासमध्ये black बेल्ट मिळवायचा आहे. त्यानंतर dance क्लास attend करायचा. भगवतगीता स्पर्धेत जायचं आहे. श्लोकांचा अर्थ कळला नाही तरी ते तोंडपाठ करायचेच. कारण first prize मिळालंच पाहिजे !! मग drawing competition असते. तिथून बाहेर निघाला की चालला तबला वाजवायला...संगीत विशारद बनायला.

Albert Einstein बनवून देणाऱ्या Multi -national school आल्या. पण Albert हा Einstein बनण्यासाठी शाळेत गेला नव्हता. एक अमिताभ बनला तर हजारो acting school उभ्या राहिल्या. पण अमिताभ अभिनेता बनण्यासाठी कोणत्याही school मध्ये गेला नव्हता. आता लवकरच मोदी तयार करणाऱ्या शाळा उभ्या राहतील. आणि पालक लाखो रुपये फी भरून त्यात मुलांना पाठवतील. आज मुलाच्या शिक्षणासाठी जेवढा खर्च एका वर्षाला होतो, तितके रुपये त्याच्या पालकांना संपूर्ण शिक्षण घेण्यासाठी सुध्दा लागले नाहीत.

आता शाळा सुरु केल्या आहेत investors नी. मागणी तसा पुरवठा ह्या तत्वावर. पालकांना आपल्या मुला-मुलीला रेसचा घोडा बनवायचं आहे ही मागणी पाहून जास्तीत जास्त अभ्यास मुलांच्या डोक्यात कोंबायला सुरुवात केली. दप्तराचं आणि पालक-शिक्षकांचं अपेक्षांचं ओझं वाहणारी मुले म्हणजे चालती बोलती प्रेते बनत चालली आहेत. जरा शुद्धीवर आली की " what is square of 12 ? " असं विचारून त्यांचं बालपण चिरडून टाकतात.
श्री मोदी ह्यांनी मुलांना एक प्रश्न विचारला होता-" तुमच्यापैकी किती जण घाम गळेपर्यंत खेळतात?"
तेव्हा एकाही मुलाने हात वर केला नाही. कारण आता मुले AC मध्ये जन्म घेतात, AC मध्ये वाढतात. चिप्स खातात, soft ड्रिंक पितात आणि mobile वर game खेळत बसतात. उन, पाऊस, वारा ह्याच्याशी संबंध येत नाही. पडणं-लागणं, खेळात हरणे माहीतच नाही. school bus आली नाही तर शाळेपर्यंत चालत जाण्याची ताकद मुलांमध्ये नाही. वय वर्ष ६ पार होत नाही तर डोळ्याला चष्मा लागतो. हात पायांच्या एकतर काड्या होतात नाहीतर लठ्ठपणा वाढतो. कारण शारीरिक कष्ट संपले आणि Modified food starch, maltodextrin, hydrolyzed corn gluten, disodium inosinate/ guanylate, yeast extrac, hydrolyzed soy protein मिसळलेले पदार्थ खाणे सुरु झाले. ह्या ingredients ची खासियत म्हणजे ते मुलांच्या पोटात शिरून जास्त काळ टिकतात आणि पोटातील पोषके शोषून घेतात. मुलांची hormonal आणि जैविक वाढ रोखतात. ज्यामुळे मुले दुबळी होत जातात. हे घटक पिझ्झा-बर्गर मध्ये असतात. म्हणून भारत लवकरच diabetes चे सर्वाधिक रुग्ण असलेला देश बनणार आहे. सोबत इतरही विकार येत आहेत.

शेंगदाणे, चणे, रवा, तांदूळ, बाजरी, सुका मेवा आणि फळे ह्यात घातक ingredients नसतात. लापशी, सातू, शिरा, पोहे किंवा अंड्याचे घरी बनवलेले पदार्थ मुलांना उत्तम पोषण पुरवतात. ते मिळत नसल्यामुळे मुलांची शारीरिक वाढ नीट होत नाही. प्रतिकार क्षमता संपते. मग vitamins , DHA , minerals देणारे product विकत आणून ते खायला देतात. वास्तविक, शरीर हा जगातील सर्वात मोठा कारखाना आहे. ह्याच शरीराला योग्य आहार, कष्ट मिळाले तर कुठेही तयार न होऊ शकणारं रक्त तयार होतं. साध्या भाज्या, अस्सल भारतीय जेवण मिळालं की शरीराची यंत्रणा स्वत काम करते. म्हणून ताज्या भाज्या, भाकरी खाणारी आणि मिनरल्स, calcium , proteins माहित नसलेली माणसे १०० वर्षे जगली आणि हे माहित झालेली माणसे फक्त ६० वर्षे जगतात…तेही अनेक रोग सोसत, औषधे घेवून !!

खेळ, व्यायाम, भटकंती आणि दर्जेदार वाचन न केल्यामुळे मुलांना मानसिक कमतरता जाणवते. संघर्ष माहित नसतो आणि team work कळत नाही. मित्र फक्त whats app , face बुक वर भेटतात. प्रत्यक्ष भेट नाही. सुख-दुखाची देवाणघेवाण नाही आणि मित्राचा-मैत्रिणीचा मानसिक आधार नाही. दिलखुलास हसणे आणि ओक्साबोक्शी रडणे मानसिक आरोग्यासाठी चांगले असते. ह्या दोन्ही क्रिया मुलांना करता येत नाहीत. आपोआपच, जरा मनाविरुद्ध घडलं की लहान मुले-मुली आत्महत्या करतात. बरीच एकुलती एक मुले दुसर्याशी जमवून घेण्याची सवय नसल्यामुळे पुढे लग्न झाल्यावर वर्षभरात घटस्फोट घेतात. ज्या मुलांना बहिण नसते, चांगली मैत्रीण नसते त्यांचा स्त्रियांकडे पाहण्याचा दृष्टीकोन संकुचित बनतो. ह्या उणीवांचा शिक्षणात विचार केलेलाच नाही.

भारतीय शिक्षण पद्धत सर्वांगीण नाही हे शिक्षण तज्ञ सांगत होते तोवर शिक्षणाचा धंदा सुरु झाला. मोठे उद्योजग, पुढार्यांनी शाळांमधून गुंतवणूक करून शिक्षण संकल्पनेला धूळ चारली. एखादी स्त्री गरोदर राहिली तर जन्माला येणाऱ्या जीवाच्या admission ची तयारी सुरु होते. कृष्णाला जन्मण्याआधी मारायची तयारी मामाने केली होती. आता मुल जन्माला येण्याआधी त्याला रेसचा घोडा बनवायची तयारी सुरु होते. आता मुलाने बोलायला सुरुवात केली की थेट E =Mc square म्हणायचं बाकी राहिलं आहे.
अशी मुले सर्व formula पटापट म्हणून दाखवतील पण स्वताचा formula कधीही शोधू शकणार नाहीत.
guitar शिकतील पण स्वताची संगीत रचना करू शकणार नाहीत.
लता मंगेशकर, सचिन तेंडूलकर, मेरी कोम ह्यांचं अनुकरण अचूक करतील. पण स्वताची ओळख निर्माण करणार नाहीत. कारण त्यांना फक्त अनुकरण करायला शिकवलं जातं.

जगायची कला, गीत-संगीतातील आनंद, निसर्गासंपदेची भव्यता, नव्या संकल्पनांची निर्मिती, जुन्या विचारांचा आधार, साहित्य ह्याला बाजारू किंमत नसल्यामुळे फक्त जे विकलं जातं तेच ज्ञान मुलांना मिळतंय, त्यात ते पारंगत होत आहेत. काही जणांना campus मध्ये दर महिना ४ लाखांपेक्षा जास्त पगार असणारी नोकरी मिळतेय....पण त्यात देशाचं नाही, भांडवलदारांच हित साधला जातंय. पुढची पिढी मोठी पदवी मिळवेल पण न स्वत जगण्याचा आनंद लुटू शकतील, न दुसर्याला जगण्याची मजा मिळू देतील...

अगदी हाच धोका ओळखून जपानमध्ये शाळेत AC लावत नाहीत. तिथे मुलांना घोकंपट्टी पेक्षा practical वर भर देतात. वृक्ष-वेली स्वताच अन्न स्वत तयार करतात त्या प्रक्रियेला काय म्हणतात?...असे प्रश्न विद्यार्थ्यांना न विचारता शाळेत व बाहेर भाजी लावायला शिकवतात. त्या रोपांची-वेलींची जोपासना करायला लावतात. "निप्पोन technology " ने केलेल्या तपासणीत म्हटलं आहे की शाळेच्या आवारातील वेलींमुळे तापमान चार अंश कमी झाल आहे. आणि मुले पाना-फुलांसोबत भावनिक नात जोडू लागली आहेत. जर्मनी मुलांना Transference शिक्षण देते. तिथे लहान मुलांची बोटे नाजूक असतात हे लक्षात घेवून दुसरी पर्यंत लेखन करू देत नाहीत. पाचवीपर्यंत practical चालतं आणि त्यानंतर विद्यार्थी बँक कर्मचारी बनेल की हवाई सेविका, प्रशासन सांभाळेल की कुशल कामगार होईल ह्याची सतत तपासणी होते. दहावीनंतर फक्त त्याला आवडणाऱ्या क्षेत्रांच प्रशिक्षण देतात. सगळे एकदम science मध्ये भरत नाहीत. अनावश्यक विषय शिकवत नाहीत. चीन हा cycle प्रेमी देश ४ वर्षाच्या मुलांना cycle चालवण्याच शिक्षण देतो. त्यानंतर theory कमी आणि प्रत्यक्ष कृती शिकवतात.
प्रत्येक विद्यार्थी उद्या देश चालवणार ह्याचा विचार Netherlands सारखा देशही करतो. एकाच विद्यार्थ्यावर सगळ्या विषयांचा मारा करत नाहीत. चारी दिशांनी अनेक विषय आणि क्लासचा मारा सोसण्याच काम भारतीय विद्यार्थ्यांना करावे लागते.

शिक्षण काय असतं?
रवींद्रनाथ टागोर काय म्हणतात पहा.
टागोरांची "शांतीनिकेतन" शाळा झाडांखाली भरत असे. पक्ष्यांची किलबिल ऐकू येई. एकदा टागोर झाडाखाली बसले होते. चार विद्यार्थी त्यांच्या समोर पुस्तकात डोक खुपसून बसली होती. आणि उरलेली बरीच मुले खेळत-बागडत होती. कोणी झाडावर चढला होता, कोणी फुलांचा सुगंध घेत फिरत होता. तेवड्यात एक पालक तिथे आले. पाहतात तर काय...गुरुदेव शांतपणे बसले होते आणि फक्त चार मुले पुस्तकात डोके खुपसून बसली होती व इतर मुले हसण्यात-नाचण्यात रमली होती. सुटा-बुटातील पालक महाशय टागोरांना म्हणाले- “या नाचणाऱ्या-बागडणार्या मुलांच्या भवितव्याची तुम्हाला चिंता वाटत नाही का?”
टागोर म्हणाले- “चिंता वाटते, पण नाचणाऱ्या-बागडणार्या मुलांची नाही तर पुस्तकात तोंड खुपसून बसलेल्या मुलांची. ही मुले खेळण्या-बागडण्याच्या वयात मोठ्या माणसासारखी वागत आहेत. ही मुले लहान वयात प्रौढ झाली आहेत. प्रौढ तर मीसुद्धा अजून झालो नाही. खरं तर मलाही झाडावर चढाव असं वाटतं. पक्ष्यांशी बोलावसं वाटत. भरपूर खेळावस वाटतं. पण माझ शरीर आता साथ देत नाही. “
टागोर जगण्यासाठी शिकवत होते. आता शिकण्यासाठी जगावे लागते.
जास्त ज्ञान, जास्त कला घेवून मुले धावत असतात.
आणि पालक त्यांच्यावर पैसे लावतात !
मग एक रेस सुरु होते आणि जगायचं राहून जातं !!